De laatste maanden is er veel aandacht in de media en rechtspraak voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op landbouwgronden. Dit roept belangrijke vragen op voor projectontwikkelaars: hoe zit het met de veiligheid van omwonenden? En welke regels gelden er bij de ontwikkeling van nieuwe woonwijken naast agrarische percelen?
Van bestemmingsplannen naar omgevingsplannen
Sinds 1 januari 2024 zijn bestemmingsplannen vervangen door omgevingsplannen. Hierin is nog meer dan eerst aandacht voor gezondheid mogelijk. Dit heeft gevolgen voor gemeenten die nieuwe woonwijken willen realiseren aan de rand van steden en dorpen. Moeten zij rekening houden met agrariërs die hun gewassen bespuiten met gewasbeschermingsmiddelen? Ja, dat moet. Maar de regelgeving is niet altijd even duidelijk, en de rechtspraak biedt geen eenduidige lijn. Rechters hanteren soms een strenge benadering ten opzichte van agrariërs en soms een soepelere.
Spuitzones: een kritische factor voor ontwikkelaars
Wanneer een gemeente een nieuw omgevingsplan opstelt, is het cruciaal om te onderzoeken of naastgelegen agrariërs gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Is deze aandacht er niet, dan kan het omgevingsplan sneuvelen bij de rechter. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) hanteert in de rechtspraak een veilige afstand van 50 meter tussen een woonwijk en landbouwgrond waar gespoten wordt. Binnen deze zone mag in principe niet met chemische gewasbeschermingsmiddelen worden gewerkt.
Toch is deze afstand niet altijd absoluut. Factoren zoals de teeltsoort, windrichting, gebruikte spuittechnieken en natuurlijke barrières kunnen een kortere afstand rechtvaardigen. Dit moet echter wetenschappelijk worden onderbouwd met locatie-gericht onderzoek. Algemene modellen zijn onvoldoende; de Afdeling heeft eerder geoordeeld dat deze niet als wetenschappelijk bewijs volstaan.
Alternatieven voor spuitzones
Het verkleinen van een spuitzone is een uitdaging zijn zonder gedegen onderzoek. Er zijn echter andere mogelijkheden, zoals het opnemen van een teeltverbod of een verbod op chemische gewasbeschermingsmiddelen in het omgevingsplan. Een voorbeeld hiervan is het bestemmen van een weiland voor hobbymatig gebruik zonder bespuiting. Dit kan echter grote gevolgen hebben voor agrariërs, die hun bedrijfsvoering mogelijk moeten aanpassen en inkomsten mislopen. In sommige gevallen kan nadeelcompensatie noodzakelijk zijn.
Minder bescherming voor bewoners van bedrijfswoningen?
Een opvallend aspect in de rechtspraak is dat de bescherming tegen gewasbeschermingsmiddelen voornamelijk geldt voor reguliere woningen. Bewoners van voormalige bedrijfswoningen lijken minder bescherming te genieten. De Afdeling lijkt van mening dat deze burgers een lagere mate van bescherming tegen chemische middelen mogen hebben. Dit is opmerkelijk, aangezien gewasbeschermingsmiddelen gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, ongeacht het type woning waarin men woont.
De wetgever heeft bepaald dat bedrijfswoningen alleen minder bescherming hebben bij specifieke hinder zoals geluid, geur en trilling van het naastgelegen bedrijf. Gewasbeschermingsmiddelen vallen hier niet onder. Dit is belangrijk, want er lopen verschillende wetenschappelijke onderzoeken naar de gezondheidsrisico’s van deze middelen. Vanuit dat perspectief zou de Afdeling een gelijk beschermingsniveau moeten hanteren voor alle burgers.
Conclusie: ontwikkelingen in regelgeving en rechtspraak blijven volgen
De rechtspraak over gewasbeschermingsmiddelen en de bescherming van omwonenden is nog volop in beweging. Voor projectontwikkelaars en particulieren die te maken krijgen met omgevingsplannen en agrarische activiteiten is het essentieel om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen. De wetgever zal waarschijnlijk aanvullende maatregelen moeten nemen om duidelijkheid te scheppen.
Heeft u vragen over de impact van gewasbeschermingsmiddelen op uw omgevingsplan of bouwproject? Neem dan contact op met Erik Averdijk van Robers Advocaten. Hij helpt u graag verder met deskundig juridisch advies.
Deze blog bevat algemene informatie en is niet gericht op specifieke, individuele gevallen. De informatie uit deze blog kan dan ook niet als juridisch advies worden gekwalificeerd. Mocht u naar aanleiding van deze blog of in het algemeen vragen hebben met betrekking tot uw eigen specifieke situatie, neem dan contact op met een van onze advocaten.
